Strona redakcyjna
R E V I E W O F G E O P H Y S I C S
Quarterly journal published by
the Polish Society of Geophysics
and Committee of Geophysics Polish Academy of Science
R A D A R E D A K C Y J N A
Kazimierz A d am o w s k i, University of Ottawa, Kanada
Wojciech G r a b o w s k i, National Center for Atmospheric Research, Boulder, Colorado, USA
Marek G r a d (przewodniczący), Uniwersytet Warszawski, Polska
Jerzy J a w o r s k i, emeryt, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej―PIB
Andrzej K i j k o, University of Pretoria, Republika Południowej Afryki
Witold F. K r a j e w s k i, University of Iowa, USA
Jacek M a j o r o w c z, University of Alberta, Edmonton, Kanada
Mieczysław O s t o j s k i, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej―PIB
Maciej S a d o w s k i, Instytut Ochrony Środowiska
K O M I T E T R E D A K C Y J N Y
Ewa B o g d a n o w i c z (redaktor naczelny i statystyczny),
Zbigniew Czechowski (zastępca redaktora naczelnego),
Janusz B o r k o w s k i, Marek G r a d, Janina T r e p i ń s k a (redaktorzy działowi),
Urszula K o s s o w s k a - C e z a k (sekretarz naukowy, redaktor językowy),
Michał O s o w i e c (sekretarz redakcji)
HONOROWI CZŁONKOWIE RADY REDAKCYJNEJ
Krzysztof H a m a n, Janusz Pa s z y ń s k i, Roman T e i s s e y r e
ADRES REDAKCJI
Uniwersytet Warszawski – Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
ul. Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa
e-mail: mosowiec@uw.edu.pl
tel. 793 909 392 (redaktor naczelny)
tel. 22 55 20 649 (sekretarz redakcji)
Polskie Towarzystwo Geofizyczne
ul. Podleśna 61, pok. 703 (IMGW), 01-673 Warszawa
www.ptgeof.imgw.pl
Publikowane artykułysą opiniowane przez niezależnych recenzentów
Recenzenci artykułów w ostatnich 2 numerach:
Ewa Bednorz, Zuzanna Bielec-Bąkowska, Krzysztof Błażejczyk, Jerzy Boryczka, Zbigniew Czechowski,
Jan Degirmendžić, Bogusław M.Kaszewski, Urszula Kossowska-Cezak, Krzysztof Kożuchowski,
Halina Lorenc, Andrzej A. Marsz, Krzysztof Migała, Tadeusz Niedźwiedź, Bogdan Ozga-Zieliński,
Roman Suligowski, Janina Trepińska, Robert Twardosz, Joanna Wibig
Projekt okładki i opracowanie graficzne tytułów działów:
Andrzej P i l i c h
1. Stałe
wydawanie czasopisma Przegląd Geofizyczny
w wersji internetowej
2. Zabezpieczenie oryginalności artykułów naukowych
publikowanych w czasopiśmie Przegląd Geofizyczny
finansowane w ramach umowy 598/P-DUN/2016 ze środków
Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych
na działalność upowszechniającą naukę.
-
1.
ORYGINALNE PRACE I PRZYCZYNKI - PAPERS AND CONTRIBUTIONS
2.
ZAWARTOŚĆ WODY OPADOWEJ W ATMOSFERZE I OPADY W POLSCE
ATMOSPHERIC PRECIPITABLE WATER AND PRECIPITATIONS IN POLAND
Krzysztof M. KOŻUCHOWSKI - Uniwersytet Łódzki
Streszczenie
Artykuł przedstawia relacje między rocznym przebiegiem zwartości wody opadowej w atmosferze nad Polską a przebiegiem wysokości sum opadów, obfitości opadów oraz częstości dni z opadami. Wykorzystano średnie wartości 5-dobowe analizowanych charakterystyk z okresu 1958-2008.
Wykazano zbieżność rocznego cyklu zmian zawartości wody w atmosferze z sumami i obfitością opadów. Składowe harmoniczne wyjaśniają znaczną część ich zmienności, przy czym cykl zawartości wody opadowej jest o ok. 10 dni opóźniony w stosunku do fazy cyklu zmian opadów. Stosunek średnich dobowych wartości sum opadowych do zawartości wody w atmosferze (efektywność wykorzystania wilgoci atmosferycznej w procesie powstawania opadu) zmienia się w ciągu roku od 0,19 w końcu września do 0,30 na początku kwietnia. Częstość opadów wykazuje słaby negatywny związek z zawartością wody opadowej. Liczba dni z opadem osiąga maksimum w drugiej połowie listopada.
Na podstawie 100 wybranych najwyższych sum opadów dobowych analizowano ich związek w zawartością wody opadowej w atmosferze. Opady maksymalne występują przy zawartości wilgoci PW>14 mm, większość jednak przy zawartości wilgoci >22 mm. Współczynnik efektywności wykorzystania wilgoci przy maksymalnych opadach wynosi najczęściej 3-4. Opady maksymalne występują przy średniej zawartości wody opadowej wyższej o ok. 20% od średniej wieloletniej, charakterystycznej dla terminu wystąpienia opadu. Związek wysokości opadu maksymalnego z zawartością wody opadowej jest jednak slaby. O wysokości opadów maksymalnych decyduje przede wszystkim efektywność wykorzystania zawartości wody atmosferycznej.
Słowa kluczowe
zawartość wody opadowej w atmosferze, sezonowe zmiany opadów, opady maksymalne, współczynnik efektywności procesów opadowych
Cytowanie
Kożuchowski K.M., 2016, Zawartość wilgoci w atmosferze i opady w Polsce. Przegląd Geofizyczny, z. 3-4, 151-170
Summary
The paper presents relationships between annual cycle of precipitable water in the atmosphere over Poland and annual courses of precipitation totals, precipitation abundance and frequency of rainy days. Averaged 5-days values of those characteristics from the period 1958-2008 have been used.
The annual cycles of precipitable water, precipitation sums and abundance of precipitation water are convergent. The harmonic components explain the most part of their variances in the year. However, it has been assumed, that the phase of precipitable water represents cycle by ca 10 days late. The ratio of averaged daily precipitation to the precipiable water (coefficient of effectiveness in use of atmospheric water) is varied from 0.19 in the end of September to 0.30 in the first part of April. In annual course the frequency of days with precipitation represents a weak negative correlation
with precipitable water values. The annual maximum of number of rainy days occurs in the second part of November.
On the basis on 100 extreme high daily precipitation events in Poland their relations to actual precipitable water has been analyzed. Extreme precipitations occurred in days with relative high values of precipitable water (>14 mm), the most common precipitation events correspond to the values >22 mm. The coefficients of effectiveness for extreme precipitations equal the values 3-4 in the most part of cases. On average, the values of precipitable water deviations exceed by 20% the long-term mean in days with the extreme precipitations. However, it has been stated that the connection between the values of extreme precipitation and the values of preciptable water is rather weak. Maxima of precipitation are mostly controlled by effectiveness in use of atmospheric water.
Keywords
precipitable water, annual cycles of precipitation, maxima of daily precipitation sums, coefficient of precipitation efficiency
Quotation
Kożuchowski K.M., 2016, Atmospheric precipitable water and precipitations in Poland (in polish), Review of Geophysics, z. 3-4, 151-170
3.
ZASTOSOWANIE METODY UOGÓLNIONYCH MOMENTÓW DO ESTYMACJI KWANTYLI PRZEPŁYWÓW MAKSYMALNYCH WYBRANYCH ROZKŁADÓW O GRUBYCH OGONACH
THE ESTIMATION OF FLOOD QUANTILES OF THE SELECTED HEAVY-TAILED DISTRIBUTIONS BY MEANS OF THE METHOD OF GENERALISED MOMENTS
Krzysztof KOCHANEK - Politechnika Warszawska – filia w Płocku,
Wojciech FELUCH - Politechnika Warszawska – filia w Płocku
Streszczenie
W pracy przedstawiamy metodę estymacji kwantyli powodziowych za pomocą uogólnionych momentów jako alternatywę dla klasycznych metod estymacji, czyli metody momentów, momentów liniowych i największej wiarygodności. W swoich teoretycznych założeniach metoda uogólnionych momentów, uwalniając się od założeń naturalnych potęg momentów, umożliwia utrzymanie tych potęg na możliwie niskim poziomie, przez co minimalizuje błędy pomiarowe oraz niejednorodności próby losowej. Wyprowadzono wzory na momenty generalizowane dla trzech często stosowanych w analizie częstości powodzi modeli charakteryzujących się grubym ogonem: rozkłady Log-Gumbela, Log-Logistyczny i Weibulla. Za pomocą metody symulacyjnej Monte Carlo obliczono błędy systematyczne i średnie błędy kwadratowe kwantyli o okresie powtarzalności 10 i 100 lat. Wyliczenia pokazały, że metoda dla wybranych wartości rzędów momentów może stanowić alternatywę dla metod klasycznych.
Dodatkowo przeprowadzono obliczenia na podstawie ciągu przepływów maksymalnych z profilu Warszawa-Nadwilanówka, które wykazały, że metoda uogólnionych momentów nie powinna być stosowana dla rozkładu Weibulla.
Słowa kluczowe
częstość występowania powodzi, metody estymacji, rozkłady statystyczne o grubych ogonach, momenty generalizowane
Cytowanie
Kochanek K., Feluch W., 2016, Zastosowanie metody generalizowanych momentów do estymacji kwantyli powodziowych wybranych rozkładów o grubych ogonach. Przegląd Geofizyczny, z. 3-4, 171-194
Summary
This paper considers the estimation of the flood quantiles by means of the method of generalised moments which is the alternative for classical methods of estimation, namely methods of moments, linear moments and maximum likelihood. Theoretically the method of generalised moments is released from the assumption of the natural powers of moments and enables to keep these powers as low as possible diminishing the measurement errors and errors stemming from the heterogeneity of the random sample. The equations for the generalised moments for the three heavy-tailed models commonly used in the flood frequency analysis: log-Gumbel, Log-Logistic and Weibull. We used the Monte Carlo simulations to calculate the mean square errors of quantiles of the 10- and 100-year floods. The calculations revealed, that the method of generalised moments for certain range of powers can be an alternative for classical methods. Additionally, we carried out the calculations for the annual maximum flows for the Warsaw-Nadwilanówka at the River Vistula, which revealed that method of generalised moments should not be used for the Weibull model.
Keywords
flood frequency analysis, methods of estimation, heavy-tailed distribution functions, generalised moments
Quotation
Kochanek K., Feluch W., 2016, The estimation of flood quantiles of the selected heavy-tailed distributions by means of et the method of generalised moments (in polish), Review of Geophysics, z. 3-4, 171-194
DYSKUSJA NAUKOWA - SHORT DISCUSSION
4.
CZAS UCZY NAS POGODY
THE LAPSE OF TIME TEACHES US BOTH THE WEATHER AND THE SERENITY
Stanisław Ryszard KOZIEŁ - Polskie Towarzystwo Geofizyczne ─ Warszawa
Streszczenie
W niektórych współczesnych językach europejskich zauważa się podobieństwo słów czas i pogoda. Np. w czeskim čas i počasí, w bułgarski mвреме i времето, we włoskim tempo i tempo, we francuskim temps i temps czy w węgierskim idő i időjárás. Jak się okazuje, są to języki głównie krajów południowo-wschodniej Europy. Z kolei w językach północno-zachodniej Europy brzmienie słów czas i pogoda jest całkowicie różne. Wydaje się, że podział Europy na te dwie strefy ma podłoże klimatyczne. Ten podział staje się zrozumiały, jeżeli się zauważy, że języki północno-zachodnie ewoluowały w warunkach klimatu zmiennego, nieprzewidywalnego. Jest to tożsame z faktem, że nie wytworzył się w nich gramatyczny czas przyszły. Na przykład, nie ma go w językach angielskim, islandzkim, norweskim czy niemieckim. Potwierdza się raz jeszcze, że klimat jest głównym czynnikiem kulturotwórczym.
Słowa kluczowe
czas, czas gramatyczny, pogoda, klimat
Cytowanie
Kozieł S.R., 2016, Czas uczy nas pogody.Przegląd Geofizyczny, z. 3-4, 251-256
Summary
In some modern European languages, one can notice the similarity between the words time and weather. For example, in Czech: čas and počasí, in Bulgarian: време and времето, the Italian: tempoand tempo, in French: temps and temps or in Hungarian: idő and időjárás. As it turns out these are mainly the languages of countries of south-eastern Europe. On the other hand, in the languages of northwestern Europe the sound of the words of the time and the weather is completely different. It seems that the division of Europe into these two zones havethe base in climate. This division becomes understandable when we notice that northwestern languages evolved in conditions of variable climate, unpredictable. It is identical with the fact that in these languages there wasn’t created the grammatical future tense. For example, it is not in English, Icelandic, Norwegian and German. This confirms once again that the climate is a creating culture main factor.
Keywords
time, tense, weather, climate
Quotation
Kozieł S.R., 2016, The lapse of time teaches us both the weather and the serenity (in polish), Review of Geophysics, z. 3-4, 251-256
KOMUNIKATY NAUKOWE - SHORT REPORTS
5.
REKONSTRUKCJA CZASU ZALEGANIA POKRYWY ŚNIEŻNEJ NA PODSTAWIE WARTOŚCI ALBEDO (NA PRZYKŁADZIE POMIARÓW W POŁUDNIOWEJ CZĘŚCI WYŻYNY KRAKOWSKO-CZĘSTOCHOWSKIEJ)
RECONSTRUCTION OF SNOW COVER DURATION USING SOLAR RADIATION VALUES (ON THE EXAMPLE OF MEASUREMENTS IN SOUTHERN KRAKÓW-CZĘSTOCHOWA UPLAND)
Małgorzata FALARZ - Wydział Nauk o Ziemi UŚ – Sosnowiec,
Zbigniew CAPUTA - Wydział Nauk o Ziemi UŚ – Sosnowiec,
Józef PARTYKA - Ojcowski Park Narodowy
Streszczenie
Główny cel opracowania to cel metodyczny – wypracowanie metody rekonstrukcji czasu zalegania pokrywy śnieżnej na podstawie pomiarów promieniowania słonecznego. Celem dodatkowym jest cel poznawczy – porównanie czasu zalegania pokrywy śnieżnej w różnych formach terenu (dno doliny i wierzchowina) i na różnych wysokościach n.p.m. Badania zostały przeprowadzone na przykładzie warunków niwalnych południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, w dolinie Prądnika w Ojcowskim Parku Narodowym. W opracowaniu użyto danych z okresu 2008-2014 dotyczących pokrywy śnieżnej na stacji Park Zamkowy (PZ; 322 m n.p.m.), położonej w dnie doliny Prądnika, oraz wartości promieniowania słonecznego na stacji PZ i w Lepiance Czajowskiej (LCZ; 483 m n.p.m.), położonej na wierzchowinie. Na podstawie danych aktynometrycznych wyliczono wartości albedo.
Rekonstrukcję liczby dni z pokrywą śnieżną przeprowadzono w LCZ w trzech etapach: 1) zbadano częstość występowania wartości albedo w przedziałach osobno w dniach z pokrywą śnieżną i w dniach bez pokrywy śnieżnej na stacji PZ; 2) przeprowadzono symulacje czasu zalegania pokrywy śnieżnej na stacji PZ, stosując różne wartości progowe albedo dziennego i albedo z godzin 6-9 UTC; 3) wartości graniczne albedo wyznaczone w poprzednim etapie badań stały się podstawą rekonstrukcji czasu zalegania pokrywy śnieżnej na stacji LCZ; za dzień z pokrywą śnieżną przyjęto taki, w którym albedo było większe od ustalonych wartości progowych. Wyznaczone wartości graniczne albedo wynoszą 26% dla okresu całego dnia i 34% dla godzin 6-9 UTC. Różnica między nimi jest wynikiem zależności wartości albedo od wysokości Słońca. Średnia roczna liczba dni z pokrywą śnieżną wyniosła 80 dni w PZ i 75 dni w LCZ. Różnica w czasie zalegania pokrywy śnieżnej między dnem doliny Prądnika a wierzchowiną południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej jest wypadkową oddziaływania dwóch czynników: wysokości nad poziomem morza i formy terenu. Wysokość nad poziomem morza odgrywa większą rolę w tworzeniu się pokrywy śnieżnej, forma terenu natomiast w procesie zanikania śniegu wiosną.
Słowa kluczowe
pokrywa śnieżna, promieniowanie słoneczne, albedo, rekonstrukcja, Ojcowski Park Narodowy, Wyżyna Krakowsko-Częstochowska
Cytowanie
Falarz M., Caputa Z., Partyka J., 2016, Rekonstrukcja czasu zalegania pokrywy śnieżnej na podstawie wartości albedo (na przykładzie pomiarów w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej). Przegląd Geofizyczny, z. 3-4, 195-208
Summary
The main objective of the study is methodical one: development of a method to reconstruct the snow cover duration on the basis of measurements of solar radiation. The additional objective is cognitive: comparison of seasonal snow cover duration in various geomorphological forms: concave (the bottom of the valley) and convex (plateau) and at different heights above sea level. Studies were carried out on the example of the nival conditions in southern Krakow-Częstochowa Upland: in Prądnik valley in Ojcow National Park. There were used daily and timely data of total and reflected shortwave solar radiation for the period 2008-2014, on the basis of which albedo values (α; %) were calculated. Actinometric measurements were performed on the Park Zamkowy station (PZ; 322 m a.s.l.) located in the bottom of the valley of Prądnik and in Lepianka Czajowska station (LCZ; 483 m a.s.l.) located on the plateau of southern Kraków-Częstochowa Upland. There were also used daily data describing the thickness of the snow cover in the PZ for the same period. Reconstruction of the number of days with snow cover in the LCZ was performed in three stages: 1. frequency of albedo values were examined in intervals for days with snow cover and days without snow cover in the PZ; 2. simulations of snow cover duration (number of days) were conducted in the PZ using different threshold values (bottom limit) of daily albedo and albedo for 6-9 UTC; 3. limits of albedo designated in the preceding stage research were the basis of reconstruction the number of snow cover in the LCZ; a day with snow cover was the day when the albedo was higher than the established limit values. Designated the boundary values of the albedo is 26% for the entire day and 34% for 6-9 UTC. The difference between these values is the result of albedo dependency on the Sun height. The average annual number of days with snow cover in the investigated period (2008-2014) is 80 in the PZ (observation data) and 75 in LCZ (reconstructed and observation data). In November, when snow cover is created, more days with snow on the ground is observed on the plateau (LCZ: 3 days in average), while from December to March, snow cover occurred longer in the bottom of the valley (PZ). The difference in the snow cover duration between the bottom of the Prądnik valley and the plateau of southern Kraków-Częstochowa Upland increases in particular months towards the end of the winter season: it is namely 1 day in January, 2 days in February and 3 days in March.
The differences in snow cover duration between the bottom of the valley and the plateau are the resultant of two factors: altitude and topography. The altitude above sea level, plays a more important role in the formation of snow cover, while the morphology of the terrain is of greater importance in the process of melting the snow in the spring.
Keywords
snow cover, solar radiation, albedo, reconstruction, Ojcow National Park, Kraków- Częstochowa Upland
Quotation
Falarz M., Caputa Z., Partyka J., 2016, Reconstruction of snow cover duration using solar radiation values (on the example of measurements in southern Kraków-Częstochowa Upland) (in polish), Review of Geophysics, z. 3-4, 195-208
6.
NIEZWYKLE ZIMNE I NIEZWYKLE CIEPŁE MIESIĄCE I PORY ROKU W KRAKOWIE (1792-2015)
EXCEPTIONALLY COLD AND WARM MONTHS AND SEASONS IN KRAKOW (1792-2015)
Magdalena MICHALIK - Zakład Klimatologii UJ
Streszczenie
W artykule przedstawiono zagadnienie niezwykle zimnych miesięcy (NZM) i niezwykle ciepłych miesięcy (NCM) i pór roku w Krakowie – zjawiska rzadkiego, ale wywołującego wiele negatywnych skutków w rolnictwie czy gospodarce. Scharakteryzowano przebieg roczny i wieloletni ich częstości oraz wielkość anomalii (1792-2015). Badania oparto na wartościach średnich miesięcznych temperatury powietrza. Za NZM przyjęto te, w których średnia temperatura powietrza była niższa od średniej z 224-lecia przynajmniej o 2 odchylenia standardowe (t≤tśr-2σ) oraz wyższa o przynajmniej o 2 odchylenia standardowe (t≥tśr+2σ) w przypadku NCM. W Krakowie w ciągu 224 lat stwierdzono 109 anomalnych pod względem termicznym miesięcy, w tym 71 niezwykle zimnych (NZM) i 38 niezwykle ciepłych (NCM). NZM najczęściej występowały zimą, NCM natomiast latem. Najwięcej NZM stwierdzono w 10-leciu 1871-1880, aż 11, a najwięcej NCM w 10-leciu 1991-2000 – 6. NZ pór roku stwierdzono w przeciwieństwie do NCM mniej – 18, natomiast NC pór roku więcej – 20. Największa anomalia ujemna (Δt = -12,7oC) wystąpiła w grudniu 1829 r., a dodatnia w styczniu (Δt = 7,5oC) w 2007 r. W wielu przypadkach o kategorii NZ lub NC pory roku zadecydował tylko jeden NZM lub NCM. Współczesne ocieplenie przejawia się wzrostem liczby NCM (głównie wiosną i latem), a spadkiem NZM (głównie zimą).
Słowa kluczowe
temperatura powietrza, niezwykle zimne miesiące, niezwykle ciepłe miesiące, Kraków
Cytowanie
Michalik M., 2016, Niezwykle zimne i niezwykle ciepłe miesiące i pory roku w Krakowie (1792-2015). Przegląd Geofizyczny, z. 3-4, 209-224
Summary
The paper probes exceptionally cold and exceptionally warm months and seasons in Krakow, a phenomenon both rare and potentially damaging to a range of economic activities. The study identified their annual and long-term frequencies, as well as the scale of the anomalies involved during the period 1792-2015. Average monthly air temperature records were taken into account. A month qualified as exceptionally cold (ECM) or warm (EWM) when its average temperature varied from the 224-year average by at least two standard deviations one way or another (t≤tav-2σ; t≥tav+2σ). During the study period, 109 such anomalous months were identified including 71 exceptionally cold months (ECMs) and 38 exceptionally warm ones (EWMs). ECMs were the most frequent in winter while EWMs were most frequent in summer. The decade with the largest number of 11 ECMs was 1871-1880 and the one with the most EWMs, i.e. 6, was 1991-2000. An opposite pattern was identified with exceptional seasons, as there were more warm ones, at 20, than cold ones at 18. The greatest negative anomaly (Δt = -12.7oC) was recorded in December 1829 and the highest positive one was recorded in January 2007 (Δt = 7.5oC). Many of the cold or warm seasons only contained a single ECM or EWM. The current climate warming is manifesting itself with an increasing frequency of EWMs (mainly in spring and summer) and decline in ECMs (mainly in winter).
Keywords
air temperature, exceptionally cold months, exceptionally warm months, Krakow
Quotation
Michalik M., 2016, Exceptionally cold and warm months and seasons in Krakow (1792-2015) (in polish), Review of Geophysics, z. 3-4, 209-224
7.
ZALEŻNOŚĆ LICZBY NIEZWYKLE ZIMNYCH I NIEZWYKLE CIEPŁYCH MIESIĘCY W EUROPIE (1951-2010) OD LICZBY UWZGLĘDNIONYCH STACJI METEOROLOGICZNYCH
HOW THE SIZE OF THE WEATHER STATION SAMPLE INFLUENCES THE NUMBER OF EXCEPTIONALLY COLD AND EXCEPTIONALLY WARM MONTHS IDENTIFIED IN EUROPE (1951-2010)
Urszula KOSSOWSKA-CEZAK - Zakład Klimatologii UW,
Robert TWARDOSZ - Zakład Klimatologii UJ
Streszczenie
W artykule przedstawiono dyskusję wyników badań uzyskanych na podstawie różnego zagęszczenia stacji meteorologicznych wykorzystanych do charakterystyki niezwykle zimnych (NZ) i niezwykle ciepłych (NC) miesięcy zimowych i letnich w Europie w 60-leciu 1951-2010. Podstawę analizy porównawczej stanowiła liczba miesięcy NZ i NC, jak i obszary, na których poszczególne anomalne miesiące wystąpiły wyłonionych na podstawie 210 i 60 stacji, wybranych spośród tych 210, tzn. w wariancie „210” i „60” . Kryterium wyłonienia miesięcy NZ i NC miesięcy była wartość średniej temperatury powietrza różniąca się od średniej wieloletniej na danej stacji przynajmniej o 2 odchylenia standardowe.
Uzyskane wyniki pokazały, że zagęszczenie sieci stacji (wariant „210”) umożliwiło, zgodnie z przyjętą hipotezą badawczą, rozpoznanie większej liczby miesięcy anomalnych pod względem termicznym, zwłaszcza występujących na pojedynczych stacjach. Badania zasięgu terytorialnego występowania anomalii podczas miesięcy NZ i NC pokazały, że wyniki dotyczące miesięcy, które wystąpiły na przynajmniej 5% stacji w obydwu wariantach nie różnią się zasadniczo od tych opartych na gęstszej sieci stacji. Te drugie stanowią ich uszczegółowienie.
Słowa kluczowe
miesiące niezwykle zimne, miesiące niezwykle ciepłe, liczba stacji meteorologicznych, Europa
Cytowanie
Kossowska-Cezak U., Twardosz R., 2016, Zależność liczby niezwykle zimnych i niezwykle ciepłych miesięcy w Europie (1951-2010) od liczby uwzględnionych stacji meteorologicznych. Przegląd Geofizyczny, z. 3-4, 225-238
Summary
This research topic arose following a long line of papers published by the authors on exceptionally cold and warm months (ECMs, EWMs) or seasons. The seasonal approach was covered earlier (e.g. Kossowska-Cezak, Twardosz, 2015; Kossowska-Cezak et al., 2016; Twardosz, Kossowska-Cezak, 2015, 2016; Twardosz et al., 2016) and included records from 60 stations selected out of a pool of 210 stations. This was followed by publication of a volume, which focused on months and took data from all of these 210 stations over the period 1951-2010 (Fig. 1). The different sample size has had the authors ask the question how it might have influenced the number of ECMs and EWMs and the areas affected with these phenomena. The months were defined to fall into the exceptional category if their average air temperature differed from the long-term average at a given station by two standard deviations or more.
The comparative analysis covered the number of ECMs and EWMs identified in Europe during the 60-year study period (Tab. 1), the areas of occurrence of some of these months that were identified using weather station networks of different densities (Fig. 2-4), and those ECMs and EWMs that differed in the number of stations included in the two approaches by a large margin (Fig. 5).
The results showed that by increasing the station network density (210) the number of anomalous months identified became higher, especially at single stations. In contrast, the sample size did not have much of an impact on the territorial reach of each ECM or EWM and the denser station network only increased the detail of each coverage.
Keywords
exceptionally cold months, exceptionally warm months, number of meteorological stations, Europe
Quotation
Kossowska-Cezak U., Twardosz R., 2016, How the size of the weather station sample influences the number of exceptionally cold and exceptionally warm months identified in Europe (1951-2010) (in polish), Review of Geophysics, z. 3-4, 225-238
8.
WARUNKI METEOROLOGICZNE W LUBLINIE PODCZAS WYJĄTKOWO UCIĄŻLIWEJ FALI UPAŁÓW Z SIERPNIA 2015 R.
THE METEOROLOGICAL CONDITIONS DURING PARTICULARLY SEVERE HEATWAVE IN LUBLIN IN AUGUST 2015
Agnieszka KRZYŻEWSKA - Zakład Meteorologii i Klimatologii UMCS – Lublin,
Krzysztof BARTOSZEK - Zakład Meteorologii i Klimatologii UMCS – Lublin,
Sylwester WERESKI - Zakład Meteorologii i Klimatologii UMCS – Lublin
Streszczenie
W pracy przeanalizowano warunki meteorologiczne, biometeorologiczne i cyrkulacyjne podczas niezwykle długiej i uciążliwej fali upałów, jaka wystąpiła w Lublinie w dniach od 3 do 13 sierpnia 2015. Dane meteorologiczne pochodziły z Obserwatorium Meteorologicznego UMCS. Do opracowania wskaźnika UTCI wykorzystano dane godzinowe z depesz SYNOP z bazy www.ogimet.com ze stacji IMGW Lublin-Radawiec, a obliczenia wykonano w programie BioKlima 2.6. Do konstrukcji map określających warunki cyrkulacyjne wykorzystano dane pochodzące z reanalizy NCEP/NCAR. Uzyskane wyniki porównano ze średnimi wieloletnimi z lat 1952-2010.
Za falę upałów przyjęto co najmniej 3 kolejne dni z maksymalną temperaturą powietrza przekraczającą 30°C. Za noc tropikalną przyjęto noc z temperaturą minimalną większą od 20°C, za dzień parny zaś dzień z ciśnieniem pary wodnej ≥18,8 hPa w przynajmniej jednym terminie obserwacyjnym w ciągu doby (kryterium Scharlau’a).
Fala upałów, która trwała od 3 do 13 sierpnia 2015 (11 dni), była najdłuższą dotychczas zanotowaną w Lublinie, ze szczególnie wysoką temperaturą maksymalną. Fala ta objęła serię dni parnych i nocy tropikalnych, co uczyniło ją jedną z najbardziej uciążliwych fal upałów w Lublinie.
Wystąpienie tej fali upałów było uwarunkowane długotrwałym zaleganiem stabilnego układu wysokiego ciśnienia z centrum nad zachodnią Rosją oraz występowaniem słabogradientowego pola barycznego nad Europą Zachodnią i Środkową. Sprzyjało to adwekcji nad Lubelszczyznę bardzo ciepłych mas powietrza ze wschodu i południo-wschodu (zarówno w dolnej, jak i środkowej troposferze).
Od 7 do 12 sierpnia wystąpiły w Lublinie warunki „bardzo silnego stresu ciepła” (według wskaźnika UTCI). Najdłużej warunki „bardzo silnego stresu ciepła” utrzymywały się w dniach 7-8 sierpnia podczas 5 terminów obserwacji (w pozostałych tylko między godziną 12.00 a 14.00).
Słowa kluczowe
fale upałów, cyrkulacja, Lublin, UTCI
Cytowanie
Krzyżewska A., Bartoszek K., Werski S., 2016, Warunki meteorologiczne w Lublinie podczas wyjątkowo uciążliwej fali upału z sierpnia 2015 r. Przegląd Geofizyczny, z. 3-4, 239-250
Summary
In this study the circulation, meteorological and biometeorological conditions were analyzed during an extremely long and severe heat wave in Lublin from 3 to 13 August 2015. The meteorological data was obtained from the Meteorological Observatory UMCS. For calculation the UTCI index we used hourly data from SYNOP from the database www.ogimet.com for IMGW Lublin-Radawiec weather station. The calculations were made in the program BioKlima 2.6. To construct the maps defining the circulation conditions, data from the reanalysis NCEP/NCAR was utilized. The results were compared to the averages of the years 1952-2010.
The heatwave was defined as at least 3 consecutive days of maximum daily air temperatures exceeding 30°C. The night tropical night was defined as night with minimum temperature greater than 20°C, and sultry days were defined ad days with water vapor pressure ≥18,8 hPa during at least one observation each day, according to the Scharlau'a criterion.
The heatwave which lasted from 3 to 13 August 2015 (11 days) was the longest so far noted in Lublin, with particularly high values of maximum temperature. Heatwave was accompanied by a series of sultry days and tropical nights, making it also one of the most severe heatwaves in Lublin. The occurrence of this heatwave was caused by long-term stable persistence of the high pressure center over western Russia, and the incidence of low barometric gradient field over Western Europe and Central Europe. This favored advection over Lublin Region very warm air masses from the east and south-east (both in the lower and middle troposphere).
From 7 to August 12 in Lublin there were observed conditions of ‘very strong heat stress’ (according to the UTCI index) during which it is recommended to use the air-conditioned rooms or shady areas, fluid replacement and limiting exercise. For the longest time the conditions of ‘very strong heat stress’ was noted on 7-8 August and were present during the five terms of observation; in the remaining days such situations occurred between 12.00 and 14.00.
Keywords
heatwaves, circulation, Lublin, UTCI
Quotation
Krzyżewska A., Bartoszek K., Werski S., 2016, The meteorological conditions during particularly severe heatwave in Lublin in August 2015 (in polish), Review of Geophysics, z. 3-4, 239-250
MATERIAŁY DO DZIEJÓW GEOFIZYKI - MATERIALS TO THE HISTORY OF GEOPHYSICS
9.
O PRZYRODNICZNYCH ZAINTERESOWANIACH JANA KOCHANOWSKIEGO
DE LA PASSION DE JAN KOCHANOWSKI POUR
LES PHENOMENES NATURELS
Ryszard GIRGUŚ - Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (emeryt)
Streszczenie
W artykule starano się przedstawić Jana Kochanowskiego jako poetę – myśliciela również o zainteresowaniach przyrodniczych. Zainspirowany ideami twórczej i odkrywczej epoki renesansowego humanizmu, nie tylko ukazuje piękno i harmonię świata, ale też w swoich odkrywczych i poznawczych aspiracjach stara się poznać tajemnicę tego wielkiego i doskonałego dzieła Natury i zrozumieć sens jego istnienia. Dał temu wyraz w elegii XIII (ks. 3), która stanowi niejako program poety, mający być celem jego życia – Tym chcę żyć – oświadcza czarnoleski myśliciel. Tu na szczególną uwagę zasługuje fakt, że wśród tych quaestiones naturales, którym poeta zamierza się poświęcić, są zjawiska meteorologiczne, co świadczy o tym, iż Jan z Czarnolasu stawiał sobie za cel zdobycie wiedzy również z zakresu meteorologii.
Jeśli chodzi o wiersze, które poeta napisał o pogodzie: o wielkich upałach i suszy, nawałnicach z gradem i ulewami, to są one cennym źródłem informacji, dokumentującym występowanie w minionych stuleciach ekstremalnych zjawisk pogody, podobnie jak w czasach nam współczesnych.
Pieśń o upale, zaczynająca się od słów: Słońce pali, a ziemia idzie w popiół prawie, świata nie znać w kurzawie – to prawie początek pożaru świata (flagretio mundi), głoszonego przez stoików. Być może poeta podzielał ten katastroficzny pogląd i uważał, że ten proces zacznie się właśnie od wielkich upałów.
Słowa kluczowe
Jan Kochanowski, poeta, renesans, meteorologia
Cytowanie
Girguś R., 2016, O przyrodniczych zainteresowaniach Jana Kochanowskiego. Przegląd Geofizyczny, z. 3-4, 257-272
Summary
Jan Kochanowski est présenté dans cet article en tant que poète et penseur s´interressant aux phénomènes naturels. Inspiré par les idées novatrices de l´époque humaniste de la Renaissance, il a su montrer la beauté et l´harmonie de l´Univers. A travers sesécrits, il a essayé de comprendre le mystère de l´accomplissement du grand ouvrage de la Nature ainsi que le sens de son existence – sentiment manifestédans l´Elégie XIII, à la fois programme du poète et objectif de sa vie : «J´aimrais vivre à travers cela » déclare le poète de Czarnolas.
Ce que le poète propose de questionner dans quaestienes naturales, ce sont les phénomènes météorologiques. Cela démontre sa volonté d´approfondirles observations et les expériences en
météorologie.
Les vers du poète concernent le temps: chaleurs, sécheresses, ouragans, grêles, averses ; tous représentent une source précieuse d´informations sur l´existence des phénomènes extrêmes dans le passé – comme de nos jours.
Le chant sur la canicule commençant par cett phrase: « Le Soleil brûle, le sol devient presque de la cendre, on n´aperçoit plus rien dans ce tourbillon de poussière » – nous suggère le début de l´incendie du monde (flagretio mundi); changement annoncé par les stoïques. Le poète pressentait sans doute l´idée de cette catastrophe et soupçonnait le début du processus apparentéà celui des grandes chaleurs.
Keywords
Jan Kochanowski, poète, renaissance, météorologie
Quotation
Girguś R., 2016 De la passion de Jan Kochanowski pour les phenomenes naturels (in polish), Review of Geophysics, z. 3-4, 257-272
WSPOMNIENIA POŚMIERTNE - COMMEMORATION
10.
KRONIKA - CHRONICLE
11.
Problematyka pomiarów i opracowań elementów meteorologicznych – IV Ogólnopolska
konferencja metodyczna (Lublin, 12-14 IX 2016)
Krzysztof Bartoszek - Polskie Towarzystwo Geofizyczne,
Marek Nowosad - Polskie Towarzystwo Geofizyczne